Wprowadzenie do programów wsparcia OZE w Polsce

Polska, podobnie jak inne kraje Unii Europejskiej, intensyfikuje działania na rzecz transformacji energetycznej zgodnie z celami Europejskiego Zielonego Ładu. Jednym z kluczowych elementów tej transformacji jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w miksie energetycznym. Aby zachęcić do inwestycji w OZE, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym, dostępne są różne programy wsparcia finansowego.

W niniejszym przewodniku przedstawiamy kompleksowy przegląd aktualnych programów dofinansowania dostępnych w 2023 roku dla różnych grup odbiorców: gospodarstw domowych, przedsiębiorców, rolników oraz jednostek samorządu terytorialnego.

Programy dofinansowania dla gospodarstw domowych

1. Program "Mój Prąd" 5.0

Piąta edycja programu "Mój Prąd" wprowadziła znaczące zmiany w porównaniu z poprzednimi wersjami, dostosowując się do zmieniających się warunków rynkowych i potrzeb prosumentów.

Kluczowe informacje:

  • Budżet programu: 955 mln zł
  • Okres naboru: od 22 kwietnia 2023 do wyczerpania środków (nie dłużej niż do 22 grudnia 2023)
  • Operator: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

Zakres dofinansowania:

  • Mikroinstalacja fotowoltaiczna o mocy 2-10 kW: do 6 000 zł
  • Magazyn energii elektrycznej: do 16 000 zł
  • Magazyn ciepła: do 5 000 zł
  • System zarządzania energią (EMS): do 3 000 zł

Łączna kwota dofinansowania nie może przekroczyć 30 000 zł i 50% kosztów kwalifikowanych. Program kładzie nacisk na magazynowanie energii i jej efektywne wykorzystanie, co jest odpowiedzią na zmiany w systemie rozliczeń prosumentów (przejście na net-billing).

Dla kogo przeznaczony:

Program skierowany jest do osób fizycznych wytwarzających energię elektryczną na własne potrzeby w mikroinstalacji fotowoltaicznej. Dofinansowanie mogą otrzymać zarówno nowi prosumenci, jak i osoby rozbudowujące istniejące instalacje o magazyny energii czy systemy zarządzania.

Jak aplikować:

Wnioski składa się wyłącznie online poprzez Generator Wniosków o Dofinansowanie (GWD) dostępny na stronie gwd.nfosigw.gov.pl. Niezbędne będą dokumenty potwierdzające zakup i montaż instalacji oraz potwierdzenie przyłączenia do sieci elektroenergetycznej.

2. Program "Czyste Powietrze"

Choć głównym celem programu "Czyste Powietrze" jest poprawa jakości powietrza poprzez wymianę źródeł ciepła i termomodernizację budynków, obejmuje on również wsparcie dla odnawialnych źródeł energii jako elementu kompleksowej modernizacji energetycznej domu.

Kluczowe informacje:

  • Budżet programu: 103 mld zł (całkowity budżet do 2029 roku)
  • Okres realizacji: 2018-2029
  • Operator: NFOŚiGW we współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW)

Zakres dofinansowania w obszarze OZE:

  • Instalacja fotowoltaiczna: do 9 000 zł (tylko jako element kompleksowego projektu)
  • Pompa ciepła powietrze/woda: do 19 000 zł
  • Pompa ciepła powietrze/powietrze: do 6 000 zł
  • Pompa ciepła grunt/woda: do 21 000 zł
  • Kolektor słoneczny: do 9 000 zł

Poziom dotacji zależy od dochodu wnioskodawcy. Program oferuje podwyższone wsparcie dla gospodarstw o niższych dochodach oraz dodatkowe wsparcie dla gmin znajdujących się na liście najbardziej zanieczyszczonych obszarów w Polsce.

Dla kogo przeznaczony:

Z programu mogą skorzystać właściciele lub współwłaściciele jednorodzinnych budynków mieszkalnych lub wydzielonych w budynkach jednorodzinnych lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą.

Jak aplikować:

Wnioski można składać online przez stronę czystepowietrze.gov.pl lub w formie papierowej w siedzibie właściwego WFOŚiGW lub gminy, która przystąpiła do programu.

3. Ulga termomodernizacyjna

Ulga termomodernizacyjna to instrument podatkowy umożliwiający odliczenie od podstawy obliczenia podatku (przychodów pomniejszonych o koszty uzyskania przychodów) wydatków poniesionych na termomodernizację budynków, w tym na instalacje OZE.

Kluczowe informacje:

  • Maksymalna kwota odliczenia: 53 000 zł na podatnika
  • Okres obowiązywania: bezterminowo (od 2019 roku)

Zakres odliczenia w obszarze OZE:

  • Instalacja fotowoltaiczna
  • Pompy ciepła
  • Kolektory słoneczne
  • Magazyny energii

Ulga obejmuje zarówno koszty materiałów, jak i usług związanych z realizacją przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Ważne jest, aby przedsięwzięcie zostało zakończone w ciągu 3 lat od końca roku podatkowego, w którym poniesiono pierwszy wydatek.

Dla kogo przeznaczona:

Z ulgi mogą skorzystać podatnicy PIT będący właścicielami lub współwłaścicielami jednorodzinnych budynków mieszkalnych.

Jak aplikować:

Odliczenia dokonuje się w zeznaniu rocznym PIT-36, PIT-37 lub PIT-28. Niezbędne jest posiadanie faktur VAT potwierdzających poniesione wydatki.

Programy dofinansowania dla przedsiębiorców

1. Program "Energia dla firm"

Program "Energia dla firm" (wcześniej znany jako "Mój Prąd dla Przedsiębiorców") to nowy instrument wsparcia adresowany do sektora MŚP, który ma na celu zwiększenie niezależności energetycznej przedsiębiorstw.

Kluczowe informacje:

  • Budżet programu: 1 mld zł
  • Okres naboru: od września 2023 (planowany)
  • Operator: NFOŚiGW

Zakres dofinansowania:

  • Instalacje fotowoltaiczne: do 50% kosztów kwalifikowanych, maksymalnie 20 000 zł za każde 10 kW mocy (limit mocy do 50 kW)
  • Magazyny energii: do 50% kosztów kwalifikowanych, maksymalnie 30 000 zł za każde 10 kWh pojemności
  • Systemy zarządzania energią: do 50% kosztów kwalifikowanych, maksymalnie 10 000 zł

Dla kogo przeznaczony:

Program skierowany jest do mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Preferowane będą firmy działające w branżach energochłonnych.

Jak aplikować:

Szczegółowe informacje na temat procesu aplikacji będą dostępne na stronie NFOŚiGW po oficjalnym uruchomieniu programu.

2. Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG)

W ramach perspektywy finansowej UE na lata 2021-2027, program FENG zastąpił wcześniejszy Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (POIR). Obejmuje on wsparcie dla przedsiębiorstw w obszarze innowacji, w tym związanych z zieloną transformacją.

Kluczowe informacje:

  • Budżet programu: 8 mld euro (całkowity)
  • Okres realizacji: 2021-2027
  • Operator: Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, PARP, NCBR

Zakres dofinansowania w obszarze OZE:

  • Wsparcie projektów B+R związanych z technologiami OZE
  • Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w obszarze OZE
  • Transformacja energetyczna przedsiębiorstw w kierunku gospodarki niskoemisyjnej
  • Finansowanie instalacji OZE jako element szerszych projektów inwestycyjnych

Poziom dofinansowania zależy od wielkości przedsiębiorstwa, rodzaju projektu i lokalizacji inwestycji. Dla mikro i małych przedsiębiorstw może sięgać nawet 80% kosztów kwalifikowanych.

Dla kogo przeznaczony:

Program kierowany jest do przedsiębiorstw różnej wielkości, ze szczególnym uwzględnieniem sektora MŚP, realizujących projekty innowacyjne, w tym związane z zieloną transformacją.

Jak aplikować:

Wnioski składa się poprzez systemy informatyczne odpowiednich instytucji pośredniczących (PARP, NCBR) w ramach ogłaszanych konkursów. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie gov.pl/web/fundusze-regiony.

3. Kredyt Ekologiczny

To nowy instrument finansowy wprowadzony przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) we współpracy z bankami komercyjnymi, mający na celu wspieranie inwestycji w zieloną transformację przedsiębiorstw.

Kluczowe informacje:

  • Maksymalna kwota kredytu: 100 mln zł
  • Okres kredytowania: do 20 lat
  • Operator: BGK we współpracy z bankami komercyjnymi

Zakres finansowania w obszarze OZE:

  • Instalacje fotowoltaiczne
  • Turbiny wiatrowe
  • Magazyny energii
  • Biogazownie
  • Infrastruktura do produkcji energii z OZE

Kredyt charakteryzuje się preferencyjnymi warunkami: niższym oprocentowaniem, dłuższym okresem kredytowania oraz możliwością uzyskania dotacji na spłatę części kapitału po zakończeniu inwestycji.

Dla kogo przeznaczony:

Z Kredytu Ekologicznego mogą skorzystać przedsiębiorstwa różnej wielkości, które planują inwestycje w zieloną transformację, w tym w odnawialne źródła energii.

Jak aplikować:

Wnioski o Kredyt Ekologiczny składa się w bankach komercyjnych, które podpisały umowę z BGK. Lista tych banków dostępna jest na stronie BGK.

Programy dofinansowania dla rolników

1. Program "Agroenergia"

"Agroenergia" to program dedykowany wsparciu inwestycji w OZE w gospodarstwach rolnych, który ma na celu zwiększenie ich niezależności energetycznej i obniżenie kosztów produkcji.

Kluczowe informacje:

  • Budżet programu: 200 mln zł
  • Okres naboru: od 25 maja 2023 do wyczerpania środków
  • Operator: NFOŚiGW

Zakres dofinansowania:

  • Mikroinstalacje fotowoltaiczne (do 50 kW): dotacja do 20 000 zł
  • Instalacje fotowoltaiczne (od 50 kW do 1 MW): pożyczka do 100% kosztów kwalifikowanych
  • Małe elektrownie wiatrowe (do 50 kW): dotacja do 30 000 zł
  • Pompy ciepła (do 150 kW): dotacja do 30 000 zł
  • Magazyny energii elektrycznej: dotacja do 20 000 zł
  • Magazyny ciepła: dotacja do 15 000 zł
  • Biogazownie (do 500 kW): dotacja do 50 000 zł

Łączna kwota dofinansowania nie może przekroczyć 100 000 zł na jedno gospodarstwo rolne. Dodatkowe wsparcie (do 20% kosztów kwalifikowanych) dostępne jest dla młodych rolników.

Dla kogo przeznaczony:

Program skierowany jest do rolników indywidualnych oraz spółdzielni rolniczych prowadzących gospodarstwa rolne.

Jak aplikować:

Wnioski o dofinansowanie składa się poprzez Generator Wniosków o Dofinansowanie dostępny na stronie NFOŚiGW.

2. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)

W ramach PROW 2014-2020 (z przedłużeniem na lata 2021-2022) dostępne jest wsparcie dla inwestycji w OZE jako część szerszych działań modernizacyjnych w gospodarstwach rolnych.

Kluczowe informacje:

  • Działanie: "Modernizacja gospodarstw rolnych"
  • Operator: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR)

Zakres dofinansowania w obszarze OZE:

  • Instalacje fotowoltaiczne
  • Małe elektrownie wiatrowe
  • Kotły na biomasę
  • Pompy ciepła
  • Instalacje do produkcji biogazu rolniczego

Dofinansowanie może pokryć do 50% kosztów kwalifikowanych inwestycji, a w przypadku młodych rolników - do 60%. Maksymalna kwota wsparcia zależy od rodzaju operacji i może wynosić od 200 000 do 500 000 zł.

Dla kogo przeznaczony:

Program adresowany jest do rolników prowadzących gospodarstwa rolne o odpowiedniej wielkości ekonomicznej, zależnej od regionu.

Jak aplikować:

Wnioski składa się w oddziałach regionalnych ARiMR w ramach ogłaszanych naborów. Aktualnie trwa przygotowanie nowego Planu Strategicznego WPR na lata 2023-2027, który zastąpi PROW.

3. Program "Energia dla wsi"

To nowy program mający na celu wspieranie instalacji OZE w obszarach wiejskich, ze szczególnym uwzględnieniem spółdzielni energetycznych.

Kluczowe informacje:

  • Budżet programu: 1 mld zł
  • Okres naboru: od IV kwartału 2023 (planowany)
  • Operator: NFOŚiGW

Zakres dofinansowania:

  • Instalacje OZE dla spółdzielni energetycznych: do 65% kosztów kwalifikowanych
  • Magazyny energii: do 65% kosztów kwalifikowanych
  • Sieci dystrybucyjne: do 50% kosztów kwalifikowanych

Dla kogo przeznaczony:

Program skierowany jest głównie do spółdzielni energetycznych działających na obszarach wiejskich, ale także do jednostek samorządu terytorialnego, spółek komunalnych i przedsiębiorców realizujących projekty OZE na terenach wiejskich.

Jak aplikować:

Szczegółowe informacje na temat procesu aplikacji będą dostępne na stronie NFOŚiGW po oficjalnym uruchomieniu programu.

Programy dofinansowania dla jednostek samorządu terytorialnego (JST)

1. Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS)

FEnIKS to program będący następcą Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) z perspektywy 2014-2020, obejmujący inwestycje w obszarze klimatu i środowiska, w tym OZE.

Kluczowe informacje:

  • Budżet programu: 25 mld euro (całkowity)
  • Okres realizacji: 2021-2027
  • Operator: Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, NFOŚiGW

Zakres dofinansowania w obszarze OZE:

  • Budowa i rozbudowa instalacji OZE (farmy fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe, biogazownie)
  • Magazyny energii
  • Sieci przesyłowe i dystrybucyjne dla OZE
  • Rozwój klastrów energii i spółdzielni energetycznych
  • Termomodernizacja budynków publicznych z wykorzystaniem OZE

Poziom dofinansowania może sięgać do 85% kosztów kwalifikowanych.

Dla kogo przeznaczony:

Z programu mogą korzystać JST, spółki komunalne, przedsiębiorstwa energetyczne, instytucje publiczne oraz partnerstwa publiczno-prywatne.

Jak aplikować:

Wnioski składa się w trybie konkursowym lub pozakonkursowym za pośrednictwem systemu informatycznego dostępnego na stronie gov.pl/web/fundusze-regiony.

2. Fundusze Europejskie dla Regionów

Każde województwo dysponuje własnym Regionalnym Programem Operacyjnym (RPO) finansowanym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego+. Programy te obejmują m.in. wsparcie dla OZE na poziomie regionalnym.

Kluczowe informacje:

  • Budżet programów: zróżnicowany w zależności od województwa
  • Okres realizacji: 2021-2027
  • Operator: Urzędy Marszałkowskie poszczególnych województw

Zakres dofinansowania w obszarze OZE:

  • Instalacje fotowoltaiczne na budynkach publicznych
  • Lokalne źródła energii odnawialnej
  • Modernizacja energetyczna budynków publicznych
  • Projekty parasolowe (grupowe) dla mieszkańców gmin

Poziom dofinansowania zależy od województwa i typu projektu, ale może wynosić do 85% kosztów kwalifikowanych.

Dla kogo przeznaczone:

Programy regionalne adresowane są głównie do JST, instytucji publicznych, spółek komunalnych oraz organizacji pozarządowych.

Jak aplikować:

Wnioski składa się za pośrednictwem systemów informatycznych udostępnianych przez poszczególne Urzędy Marszałkowskie w ramach ogłaszanych konkursów.

Podsumowanie i praktyczne wskazówki

Jak wybrać odpowiedni program dofinansowania?

Wybór optymalnego programu wsparcia zależy od wielu czynników:

  1. Rodzaj beneficjenta - dla każdej grupy odbiorców (gospodarstwa domowe, przedsiębiorcy, rolnicy, JST) przewidziane są dedykowane programy.
  2. Typ inwestycji - różne programy wspierają różne technologie OZE i towarzyszące im elementy (magazyny energii, systemy zarządzania itp.).
  3. Skala projektu - małe instalacje prosumenckie mają inne źródła wsparcia niż duże inwestycje przemysłowe.
  4. Lokalizacja - w niektórych regionach czy typach obszarów (np. tereny wiejskie) dostępne są dodatkowe programy wsparcia.
  5. Harmonogram - terminy naborów w różnych programach mogą się różnić, warto więc zaplanować inwestycję z odpowiednim wyprzedzeniem.

Kumulacja dofinansowań - co warto wiedzieć?

W wielu przypadkach możliwe jest łączenie różnych form wsparcia, jednak należy pamiętać o pewnych ograniczeniach:

  • Większość programów wyklucza podwójne finansowanie tych samych wydatków.
  • Ulga termomodernizacyjna nie może obejmować wydatków już dofinansowanych z innych programów.
  • Łączny poziom wsparcia często nie może przekroczyć 100% kosztów kwalifikowanych.
  • Niektóre programy mają specjalne zasady dotyczące kumulacji z innymi formami wsparcia.

Przed aplikowaniem o wsparcie z kilku źródeł, warto skonsultować się z doradcą energetycznym lub ekspertem od funduszy, aby zoptymalizować strategię finansowania inwestycji.

Gdzie szukać aktualnych informacji o programach wsparcia?

Informacje o dostępnych programach dofinansowania OZE można znaleźć na stronach:

Podsumowanie

Rok 2023 przynosi wiele możliwości uzyskania wsparcia finansowego na inwestycje w odnawialne źródła energii. Dostępne programy dofinansowania są zróżnicowane i dostosowane do potrzeb różnych grup odbiorców. Dzięki tym instrumentom, transformacja energetyczna w kierunku OZE staje się bardziej dostępna i opłacalna, zarówno dla gospodarstw domowych, jak i przedsiębiorców, rolników oraz jednostek samorządu terytorialnego.

Warto śledzić aktualne informacje o naborach i zmianach w programach, ponieważ warunki wsparcia mogą ulegać modyfikacjom w zależności od zmian w polityce energetycznej państwa i UE oraz dostępności środków.